„Odzyskiwanie godności”: Cynthia Fleury analizuje nękanie populizmów i autokracji

W książce Recovering Dignity (Siglo XXI Editores), której ilustracyjny podtytuł brzmi „Przeciw brutalistycznej przyszłości świata”, francuska filozof i psychoanalityczka Cynthia Fleury proponuje podejście do koncepcji godności w oparciu o teraźniejszość naznaczoną różnorodnymi postulatami i ruchami, takimi jak Black Lives Matter (skupiający się na godności życia czarnoskórych), protesty prekaryjnych pracowników w obronie godnej pracy czy prawo do godnej śmierci, opierające się na wspólnych hasłach skupiających się na autonomii i pełnym szacunku traktowaniu ludzi.

Zdaniem autora: „Godność jako wartość i praktyka jest nieco nadszarpnięta. Czy zatem powinniśmy ją porzucić i pogodzić się z powszechnym postrzeganiem rzeczy niegodnych?”

W pierwszych dekadach XXI wieku , w obliczu nawracającej agresji i nękania ze strony autokratycznych przywódców i prawicowego populizmu, godność ponownie stała się sztandarem wznoszonym przez tych, którzy czują, że nie są traktowani jak obywatele, którzy są celem samym w sobie i których integralność jest naruszona przez pogarszające się warunki pracy, ale także przez ich wybory seksualne lub samo istnienie jako osób transpłciowych.

Wracając do republikańskiego ideału rewolucji francuskiej, Fleury wyjaśnia, że nie da się oddzielić wolności od równości, ponieważ wszyscy ludzie są tak samo wartościowi; muszą być traktowani równo ze względu na swoją wyjątkowość jako jednostki i na mocy uznania wartości, które prezentują jako istoty ludzkie w swoim życiu.

Fleury pokazuje, że istniały różne epoki godności; w XVII wieku, nawet z perspektywy teologicznej, przywoływanie godności ludzkiej szło w parze z nierównością, a nawet niewolnictwem.

Pierwotnie godność ludzkości wynikała z jej więzi z Bogiem , a zatem to właśnie boska więź nadaje ludzkości integralność. Pod koniec XVIII wieku, w epoce Oświecenia, Kant zsekularyzował pojęcie godności , a każdy człowiek stał się celem samym w sobie, co zdefiniowało wszelkie podporządkowanie lub niewolnictwo jako działania z natury niemoralne.

Na przestrzeni wieków rozwój tzw. „rynków godności” rozszerzył tę koncepcję o żądania uznania , dumy z tego, kim się jest, i bezwarunkowego szacunku dla życia wpisanego w zbiorową historię cierpienia i bólu (niezależnie od tego, czy wynikają one z kwestii rasowych, seksualnych czy płciowych).

W tym kontekście Fleury odwołuje się do koncepcji „wartości uznania” niemieckiego socjologa Axela Honnetha, aby ukazać relacje i zależności, jakie zachodzą w budowaniu godnego życia w ramach współzależności – czyli wzajemnego uzależnienia od uznania i równego traktowania.

W tym kontekście przykładem braku uznania jest eseista w przypadku afroamerykańskiego pisarza Jamesa Baldwina, który twierdził, że nie czuje się jak u siebie w swoim kraju. Zatem alienacja jest najdobitniejszym dowodem braku szacunku : nie jest się członkiem społeczności, nie jest się częścią rodziny, jest się intruzem.

Eksploracja Fleury’ego dotycząca tzw. dostawców opieki (opieka, troska) to fragment, w którym autor rzuca światło na relacje władzy nawiązywane z ludźmi, którzy potrzebują pomocy ze względu na podeszły wiek lub chorobę , oraz na zależność, która kryje się pod płaszczykiem altruizmu – nadużycie i obraźliwe traktowanie tych, których zdolności są ograniczone.

Autorka pisze: „ Brudna opieka to określenie odnoszące się do wszelkiej pracy opiekuńczej, która napotyka na liczne trudności: narastającą bezradność, bliskość drugiej osoby, brak zgody na świadczoną opiekę; wszystkie te progi, na których podmiot jest skrajnie bezbronny”.

Ryzyko stania się niegodnym będzie ukrytą możliwością, która wpłynie na nas wszystkich – zauważa Fleury – w takim stopniu, w jakim utrwali się rozprzestrzenianie zdegradowanych sposobów istnienia, skazując większą liczbę istnień na niepewność.

Filozof ukazuje artykulację koncepcji godności za pomocą wyrażenia „odwaga prawdy”, które Michel Foucault rozwinął w późniejszych latach z perspektywy greckiej filozofii cynickiej. „Życie cyniczne”, o ile konstytuuje się poza jakimkolwiek podporządkowaniem się hegemonicznej normie i społecznej hipokryzji, jest konstruowane jako egzystencja nieredukowalnie godna.

W ten sposób godność autarkii i niezależności cynicznego życia tkwi w jego nieskrywanym charakterze, w jego radykalnym ekshibicjonizmie. Fleury mówi: „Za Foucaultowską «odwagą do prawdy» rodzi się odwaga do godności , w tym sensie, że te dwa pojęcia łączy to samo «wywłaszczenie», ta sama prostota, ten sam wymóg emancypacji, w sensie oderwania się od dominujących norm”.

W czasach naznaczonych nieustanną degradacją, wrogością i agresją wyrażaną w viralowym dyskursie mediów społecznościowych oraz przez liderów, którzy propagują tę dynamikę poprzez systematyczne zniewagi i pogardę, wezwanie do odzyskania etyki godności poprzez traktowanie każdego ludzkiego życia jako udowodnionego i uznanego stanowi pilne zadanie , do którego realizacji przyczynia się niniejszy tekst Cynthii Fleury.

Odzyskiwanie godności , Cynthia Fleury (Siglo XXI).